کد مطلب:933 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

در نظر اسلام، انسان چگونه موجودي است؟

جواب اجمالي:



از نگاه قرآن انسان موجودي است كه از يك سو فطرتي الهي و از سوي ديگر، طبيعتي مادي دارد، فطرت او را به سمت معارف بلند، معنويات، و خيرات دعوت مي كند و طبيعت او را به حضيض ماديّت، شهوات و شرور فرا مي خواند. حيات انسان صحنه ي مبارزه ي دائم بين طبيعت و فطرت اوست. اگر طبيعت انسان بر فطرت غلبه كرد و او مسير طبيعت را پي گرفت، از نگاه قرآن اين انسان، انساني است وارونه و منحرف و اگر فطرتش غالب شد و طبيعتش در مسير فطرت قرار گرفت، در اين صورت اين انسان، انساني است كه در مسير هدايت قرار گرفته و در طريق حق قدم برداشته است. انسان از نگاه قرآني و روايي موجودي است كه وقتي پا به عرصه ي اين عالم مي گذارد علمي ندارد، آگاهيي ندارد، ولي فطرتي الهي دارد. و در عين حال كششي به سمت ماديات در طبيعت او وجود دارد. وقتي وارد صحنه ي عالم مي شود، درواقع از يك سو، شناخت و معرفت را آغاز مي كند و از سوي ديگر، در راستاي طبيعت يا فطرت جهت مي گيرد. اين نگاهي است كه قرآن به انسان دارد و در وراي پوسته ي متفاوت انسان ها، يك باطن واحد را مي بيند.



جواب تفصيلي:



انسان شناسي اسلامي تصويري است كه اسلام از انسان عرضه مي كند. در مورد حقيقت انسان، دو ديدگاه قابل طرح است. يكي اينكه گوهر آدميان امر يگانه اي است و تفاوت هاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي موجود بين آنها به پوسته ها و عوارض مرتبط است. در مقابل، اين نظر وجود دارد كه گوهر آدمي در زمان ها يا در بين اقوام و ملل گوناگون با يكديگر مختلف است.

نظر اول را تمامي نحله هاي ديني، فرق عرفاني، شاخه هاي علم و غالب مكاتب فلسفي پذيرفته اند، هر چند در تفسير اين حقيقت يگانه، راه هاي گوناگوني رفته و آراي مختلفي عرضه كرده اند.

نظر دوم را گروهي از مكاتب فلسفي متأخر برگزيده اند و با ادعاي اين امر كه حقيقت انسان يك هويت فرهنگي است، تفاوت فرهنگ ها را موجب تفاوت ذات آدميان شمرده اند. برخي نيز با طرح واژگان انسان سنتي و انسان مدرن به اين سو رفته اند كه حقيقت انسان در اثر آنچه در روزگار رنسانس(1)، اصلاح ديني(2) و روشنگري(3) رخ داد، ديگرگون شد و انسان سنتي به انسان مدرن تبديل گرديد.

نمي دانستيد. در روايات نيز وارد شده كه ابناي بشر مولود بر فطرتند و فطرت ها، فطرتي است پاكيزه.(4) بنابراين، انسان از نگاه قرآني و روايي موجودي است كه وقتي پا به عرصه ي اين عالم مي گذارد علمي ندارد، آگاهيي ندارد، ولي فطرتي الهي دارد. و در عين حال كششي به سمت ماديات در طبيعت او وجود دارد. وقتي وارد صحنه ي عالم مي شود، درواقع از يك سو، شناخت و معرفت را آغاز مي كند و از سوي ديگر، در راستاي طبيعت يا فطرت جهت مي گيرد. اين نگاهي است كه قرآن به انسان دارد و در وراي پوسته ي متفاوت انسان ها، يك باطن واحد را مي بيند.

از نگاه فلسفي هم قضيه به همين شكل است. مكاتب فلسفي، چه در يونان باستان و چه در اسلام و چه در غرب معاصر، همواره نگاهي وحدت گرايانه نسبت به انسان داشته و تصويري كلي را، به عنوان هويت عمومي انسان ها عرضه كرده اند. اين تصوير ممكن است
اما در واقع آنچه در پي تبدّل فرهنگ ها تغيير يافت، شكل روابط و پوسته ي زندگي آدمي بود، در حالي كه لبّ اين حقيقت و ذات اين هويت همچنان دست نخورده باقي ماند. از نگاه اسلام، چه آحاد افراد انسان در يك زمان و چه انسان هاي گوناگون در زمان هاي مختلف، با تمام تفاوتي كه با يكديگر از حيث فرهنگ، دانش، و آداب و رسوم دارند، از نوعي اشتراك و وحدت هويت برخوردارند. هويت واحد ( )

انساني امري است كه هم قرآن بر آن شهادت مي دهد، هم نگاه و بينش فلسفي آن را اقتضا مي كند و هم دانش هاي تجربي در ساحت علوم طبيعي و علوم انساني چنين نگرشي دارند.

از نگاه قرآن انسان موجودي است كه از يك سو فطرتي الهي و از سوي ديگر، طبيعتي مادي دارد، فطرت او را به سمت معارف بلند، معنويات، و خيرات دعوت مي كند و طبيعت او را به حضيض ماديّت، شهوات و شرور فرا مي خواند. حيات انسان صحنه ي مبارزه ي دائم بين طبيعت و فطرت اوست. اگر طبيعت انسان بر فطرت غلبه كرد و او مسير طبيعت را پي گرفت، از نگاه قرآن اين انسان، انساني است وارونه و منحرف و اگر فطرتش غالب شد و طبيعتش در مسير فطرت قرار گرفت، در اين صورت اين انسان، انساني است كه در مسير هدايت قرار گرفته و در طريق حق قدم برداشته است.
خوشبينانه باشد.مانند تصويري كه اسلام ارائه كرده و فطرت انسان ها را فطرتي پاك دانسته است، و امكان دارد تصويري بدبينانه باشد، مثل تصويري كه مسيحيت تاريخي عرضه نموده و انسان ها را موجوداتي پليد و گناهكار و طبيعتشان را طبيعتي زشت و ناپاك دانسته، هر چند تصويرهايي كه از انسان در انديشه هاي ديني و مكاتب فلسفي ارايه شده، با هم تفاوت دارد، اما همگي آنها در اين جهت با يكديگر مشتركند

كه براي انسان، با تمام تفاوت هايش، هويت واحدي قائل شده اند.

---

مهدي هادوي تهراني